Tag

Bài ca về quê hương người vẽ cờ Tổ quốc

Văn học 01/04/2021 08:00
aa
Tôi tiếp xúc với bài thơ "Về Hà Nam anh nhé " của nhà báo Tào Khánh Hưng, trước khi nghe bài hát (cùng tên) do chính tác giả, rồi ca sĩ Hoài Phương trình bày. Bài thơ đã "đo ván" tôi bởi những hình ảnh thơ bình dị, khác biệt của một quê hương cũng "bình dị" và "khác biệt".
Áng thơ về miền quê đầy ắp lịch sử - Văn hóa dân tộc
Chân dung nhà Cách mạng Nguyễn Hữu Tiến do tác giả bài Quốc ca Văn Cao vẽ.
Chân dung nhà Cách mạng Nguyễn Hữu Tiến do tác giả bài Quốc ca Văn Cao vẽ.

Ta hãy đọc đoạn thơ sau, để cảm thấu điều "đặc biệt" của miền quê Hà Nam: "Anh có về Lũng Xuyên quê em/ Nhớ ngọn cờ thời Nam Kỳ khởi nghĩa/ Thành phố, miền quê cờ bay phấp phới/ Phủ Lý yêu thương, Lam Hạ Anh hùng".

Nhà báo Tào Khánh Hưng nhắc đến câu chuyện về người vẽ cờ Tổ quốc của Nhà cách mạng Nguyễn Hữu Tiến, được sử sách ghi lại thật chói lọi: "Ông sinh ngày 05/3/1901 tại xã Châu Sơn, huyện Duy Tiên (nay là phường Yên Bắc, thị xã Duy Tiên), tỉnh Hà Nam. Năm 1927, ông tham gia tổ chức "Việt Nam Thanh niên Cách mạng Đồng chí Hội". Năm 1931, ông bị bắt và bị đày ra nhà tù Côn Đảo biệt giam. Năm 1935, ông cùng một số tù chính trị khác là Tạ Uyên, Tống Văn Trân, Vũ Công Phụ vượt ngục, trở về đất liền, hoạt động cách mạng tại Nam bộ; sau đó được phân công phụ trách công tác tuyên truyền, in ấn tài liệu cách mạng.

Chính trong thời gian này, ông được Xứ ủy Nam Kỳ trao nhiệm vụ vẽ cờ hiệu để sử dụng trong các cuộc đấu tranh. Ông đã vẽ lá cờ có nền đỏ và ngôi sao vàng năm cánh, thể hiện ý tưởng “máu đỏ, da vàng”, tượng trưng cho dân tộc và sự đoàn kết các tầng lớp nhân dân bao gồm “sỹ - nông - công - thương - binh” trong đại gia đình các dân tộc Việt Nam. Mẫu cờ đã được Xứ ủy Nam Kỳ nhất trí sử dụng và đã xuất hiện lần đầu tiên trong cuộc khởi nghĩa Nam Kỳ ngày 23/11/1940.

Tuy nhiên, ông không kịp nhìn thấy lá cờ của mình tung bay. Ngày 30/7/1940, ông bị thực dân Pháp bắt giam (cùng với Nguyễn Thị Minh Khai). Khởi nghĩa Nam Kỳ thất bại, bị thực dân Pháp đàn áp đẫm máu và bị khủng bố tàn bạo. Thực dân Pháp đưa ông và nhiều yếu nhân của Đảng Cộng sản Đông Dương như Nguyễn Thị Minh Khai, Võ Văn Tần, Hà Huy Tập, Phan Đăng Lưu... ra pháp trường xử bắn ngày 28/8/1941.

Nguyên mẫu lá cờ đỏ sao vàng thời kỳ đầu.
Nguyên mẫu lá cờ đỏ sao vàng thời kỳ đầu.

Sau đó lá cờ của Nguyễn Hữu Tiến đã lan rộng ra trong các cuộc đấu tranh, trở thành cờ hiệu của phong trào Việt Minh. Tại Đại hội Quốc dân Tân Trào (16/8/1945) chuẩn bị Tổng khởi nghĩa, Quốc dân đại hội đã nhất trí chọn lá cờ của Nguyễn Hữu Tiến làm Quốc kỳ của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và sau này là Quốc kỳ của nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam".

Bài thơ, bài hát đưa độc giả, thính giả về với Lễ hội Tịch điền xưa, thời vua Lê Đại Hành. Trên thế gian, hình tượng vua chúa trong văn học - nghệ thuật thường gắn liền với gươm thiêng, áo mão đính đầy vàng bạc, ngọc quý, dũng tướng vô song, phi ngựa chiến bờm tung trước gió... Chỉ duy nhất miền quê nằm bên mạn bờ Bắc sông Đáy, vào thế kỷ thứ X có vị vua cầm cày đi theo con trâu cày ruộng như bao người nông dân. "Đại Việt sử ký toàn" thư của sử thần Ngô Sĩ Liên thời nhà Lê, đã thuật lại tỉ mỉ câu chuyện có thật này như sau: "Mùa xuân năm Đinh Hợi - 987, vua Lê Đại Hành lần đầu cày ruộng tịch điền ở dưới chân núi Đọi (Duy Tiên, Hà Nam) được một hũ nhỏ vàng. Lại cày ở núi Bàn Hải, được một hũ nhỏ bạc, nhân đấy đặt tên là “ruộng Kim Ngân” (Kim Ngân điền). Sau này, nghi lễ “cày ruộng tịch điền” được tiếp tục và trở thành một truyền thống kéo dài đến thời nhà Trần". Một đoạn khác, cũng tại "Đại Việt Sử ký toàn thư", chép: "Vào đầu xuân năm 987, vua Lê Đại Hành làm lễ tịch điền, cày ruộng để khuyến khích dân chúng trồng trọt sản xuất. Đó là lễ tịch điền đầu tiên ở Việt Nam, được sử sách ghi nhận lại".

Sự kiện lịch sử độc đáo này, trở thành thi liệu, ca từ cùng thanh âm trong tác phẩm thơ và nhạc của Tào Khánh Hưng: "Mời anh về Hà Nam quê em/ Lễ hội Tịch điền giữa trời xuân trong mát", "Mời anh về núi Đọi - sông Châu/ Giữa trời xuân hội cày, hội cấy"...

Trở lại những câu thơ đầu tiên của bài thơ, cũng là những câu hát mở đầu để rồi trở đi trở lại thành điệp khúc trong bài hát "Về Hà Nam anh nhé": "Anh có về Hà Nam quê em/ Vùng đất đồng chiêm tình người ấm áp/ Cầu Hồng Phú nối đôi bờ xanh ngát/ Phủ Lý yêu thương đất mẹ Anh hùng".

Tôi thán phục tác giả đã rất tinh khi đưa mấy địa danh vào trong các câu thơ, khiến nơi vốn bình lặng ấy lập tức trở thành các mỹ từ hấp dẫn, lay động trái tim người đọc, người nghe: "Hà Nam", "Hồng Phú", "Phủ Lý". Hiệu ứng này có được do liền sau các địa danh là những cụm từ hàm chứa bao điều tươi đẹp vốn đang hiện hữu đủ đầy trên quê hương Hà Nam; nó được mang chức phận như các tính từ trong câu văn: "Đất đồng chiêm tình người ấm áp", "đôi bờ xanh ngát", "yêu thương đất mẹ anh hùng"...

Bài thơ, rồi cả bài hát (hình thành sau), trước hết là một khúc ngâm, khúc ca trữ tình, lãng mạn. Ta bắt gặp những hình tượng thơ, nhạc mượt mà như: "Vùng đất đồng chiêm tình người ấm áp/ Cầu Hồng Phú nối đôi bờ xanh ngát/ Phủ Lý yêu thương đất mẹ Anh hùng", "Mời anh về Hà Nam quê em/ Lễ hội Tịch điền giữa trời xuân trong mát/ Kìa Tam Chúc mờ sương cao ngọn tháp/ Nô nức khách thập phương đi lễ hội xuân hồng", "Mời anh về núi Đọi - sông Châu/ Giữa trời xuân hội cày, hội cấy/ Chùa Tiên linh thiêng ấm tình làng xóm/ Du khách gần xa xin cầu lộc phúc, cầu tài", "Hà Nam quê em thương người mến khách/ Tình đằm thắm nét chân thành mộc mạc/ Ngày xuân sang nghe câu dân ca ai hát/ Lý giao duyên điệu mời nước, mời trầu"... Và đặc biệt đoạn kết (khổ thơ cuối cùng), vô cùng da diết, không ai nỡ lòng mà không đến với Hà Nam: "Anh có về Hà Nam quê em/ Ở đó có em cùng nỗi nhớ/ Về đi anh! Em vẫn chờ, em vẫn đợi/ Về đi anh, khi xuân sang mùa hoa nở/ Cho duyên mình thắm mãi yêu thương...".

Nhưng thật kỳ lạ, tác phẩm "song sinh" (thơ và nhạc) này, khi ngâm lên, ca lên; ta liền bị chinh phục, bị cuốn hút bởi chất tráng ca, sử thi (vừa truyền thống, vừa hiện đại) do các tư liệu lịch sử đặc thù chỉ duy nhất Hà Nam sở hữu, được lồng ghép khéo léo để chất anh hùng ca hòa quyện nhuần nhị với lời thơ với nét nhạc (giai điệu) trữ tình: "Lễ hội Tịch điền giữa trời xuân trong mát/ Kìa Tam Chúc mờ sương cao ngọn tháp", "Anh có về Lũng Xuyên quê em/ Nhớ ngọn cờ thời Nam Kỳ khởi nghĩa/ Thành phố, miền quê cờ bay phấp phới/ Phủ Lý yêu thương, Lam Hạ Anh hùng", "Mời anh về núi Đọi - sông Châu/ Giữa trời xuân hội cày, hội cấy", "Tiếng máy reo cùng công trường hối hả"...

Chỉ riêng về bài hát, chắc chắn mọi người nghe cũng sẽ bị chinh phục bởi sự nổi trội của chất liệu dân ca sâu lắng vùng châu thổ sông Hồng. Trong đó, vừa có nét chèo thanh tú, đằm thắm; điệu ca trù - chầu văn dìu dặt, khoan thai; da diết (lúng la lúng liếng) của quan họ "người ơi người ở đừng về"...

Nhà báo Tào Khánh Hưng tác giả bài ca về quê hương người vẽ cờ Tổ quốc “Về Hà Nam anh nhé”
Nhà báo Tào Khánh Hưng tác giả bài ca về quê hương người vẽ cờ Tổ quốc “Về Hà Nam anh nhé”

Về Hà Nam anh nhé

Anh có về Hà Nam quê em

Vùng đất đồng chiêm tình người ấm áp

Cầu Hồng Phú nối đôi bờ xanh ngát

Phủ Lý yêu thương đất mẹ Anh hùng

Mời anh về Hà Nam quê em

Lễ hội Tịch điền giữa trời xuân trong mát

Kìa Tam Chúc mờ sương cao ngọn tháp

Nô nức khách thập phương đi lễ hội xuân hồng

Anh có về Lũng Xuyên quê em

Nhớ ngọn cờ thời Nam Kỳ khởi nghĩa

Thành phố, miền quê cờ bay phấp phới

Phủ Lý yêu thương, Lam Hạ Anh hùng

Mời anh về núi Đọi - sông Châu

Giữa trời xuân hội cày, hội cấy

Chùa Tiên linh thiêng ấm tình làng xóm

Du khách gần xa xin cầu lộc phúc, cầu tài

Về Hà Nam thành phố ngã ba sông

Tiếng máy reo cùng công trường hối hả

Sông Nhuệ, sông Châu, sông Đáy chung dòng

Như người quê em chung sức, đồng lòng

Hà Nam quê em thương người mến khách

Tình đằm thắm nét chân thành mộc mạc

Ngày xuân sang nghe câu dân ca ai hát

Lý giao duyên điệu mời nước mời trầu

Anh có về Hà Nam quê em

Ở đó có em cùng nỗi nhớ

Về đi anh! Em vẫn chờ, em vẫn đợi

Về đi anh, khi xuân sang mùa hoa nở

Cho duyên mình thắm mãi yêu thương…

Tào Khánh Hưng

Đọc thêm

Đêm dịu dàng Văn học

Đêm dịu dàng

TTTĐ - Báo Tuổi trẻ Thủ đô trân trọng giới thiệu bài thơ "Đêm dịu dàng" của tác giả Nguyễn Thị Hồng Hà.
Lý giải tình yêu Văn học

Lý giải tình yêu

TTTĐ - Báo Tuổi trẻ Thủ đô trân trọng giới thiệu bài thơ "Lý giải Tình yêu" của tác giả Nguyễn Thị Hồng Hà.
Ra mắt 5 tác phẩm dự Giải thưởng văn học Kim Đồng Văn học

Ra mắt 5 tác phẩm dự Giải thưởng văn học Kim Đồng

TTTĐ - Sau một thời gian phát động, Ban Tổ chức Giải thưởng Văn học Kim Đồng lần thứ Nhất đã nhận được hơn 200 bản thảo của các tác giả từ khắp mọi miền Tổ quốc. 5 tác phẩm đầu tiên dự Giải thưởng đã được Nhà xuất bản Kim Đồng giới thiệu với bạn đọc. Đây là "đứa con tinh thần" nhiều tâm huyết của những nhà văn rất quen thuộc trên văn đàn hiện nay.
Chuyện tình từ một tên gọi Văn học

Chuyện tình từ một tên gọi

TTTĐ - Trong bài thơ "Chuyện tình từ một tên gọi" của thi sĩ Nguyễn Hồng Vinh, tác giả đã tài tình khắc họa một câu chuyện tình yêu đẹp đẽ, sâu lắng và ý nghĩa, bắt đầu từ tên gọi của nhân vật chính - Trúc.
Những tác phẩm bồi đắp tình yêu biển đảo quê hương Văn học

Những tác phẩm bồi đắp tình yêu biển đảo quê hương

TTTĐ - Trong tháng 3 này, hướng về biển đảo Việt Nam, Nhà xuất bản Kim Đồng tái bản những ấn phẩm đặc sắc nhất trong Tủ sách Biển đảo Việt Nam dành cho các em nhỏ. Mỗi cuốn sách là một hành trình độc đáo giúp bạn đọc tìm hiểu về vùng lãnh hải thân yêu của tổ quốc.
"Sống" - những khoảnh khắc giao cảm của mẹ và con gái Văn học

"Sống" - những khoảnh khắc giao cảm của mẹ và con gái

TTTĐ - Ngày 12/3, Nhà xuất bản Kim Đồng giới thiệu tới độc giả cuốn tiểu thuyết bằng tranh đặc sắc mang tên "Sống" do hai nữ tác giả Hải Anh - một người trẻ Pháp gốc Việt và Pauline Guitton - một họa sĩ Pháp sáng tác.
Những nét đẹp vĩnh cửu trong bức tranh cuộc sống Văn học

Những nét đẹp vĩnh cửu trong bức tranh cuộc sống

TTTĐ - Trong từng câu thơ, Nguyễn Hồng Vinh đề cập đến "tình yêu", "chung thủy" như là những câu hỏi lớn của cuộc đời, tình yêu và sự kiên định trong tình yêu như những nét đẹp vĩnh cửu trong bức tranh cuộc sống.
Đà Nẵng khai xuân đọc sách, học vạn điều hay Văn học

Đà Nẵng khai xuân đọc sách, học vạn điều hay

TTTĐ - Với chủ đề "Khai Xuân đọc sách - Học vạn điều hay", Ngày hội Văn hóa đọc Đà Nẵng 2024 thu hút hơn 1.000 đầu sách mới thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau.
Làm thế nào để chữa lành đứa trẻ tổn thương bên trong? Văn học

Làm thế nào để chữa lành đứa trẻ tổn thương bên trong?

TTTĐ - “Chữa lành đứa trẻ tổn thương bên trong” của Robert Jackman, là một cuốn sách chứa đựng những câu chuyện thực tế sinh động về những tổn thương đeo đuổi con người suốt cuộc đời và đưa ra thông điệp cùng quy trình tự chữa lành mà ai cũng có thể áp dụng.
Tản mạn tháng Ba Văn học

Tản mạn tháng Ba

TTTĐ - Tháng Ba - mùa lễ hội, mùa của yêu thương và hy vọng. Những cuộc gặp gỡ giữa những con người, đã từ lạ thành quen. Những cuộc tâm tình nối dài tơ sen vương vấn, thắp lửa tin yêu... “Đến bây giờ mới thấy đây / Mà lòng đã chắc những ngày một hai” - như câu thơ Nguyễn Du nói thay tâm trạng bao người, nhất là các bạn trẻ đang bước vào ngưỡng cửa yêu đương.
Xem thêm