Tag

Một tiếng thơ xuân đầy yêu thương và mê đắm của Ngọc Lê Ninh

Văn học 02/02/2020 22:34
aa
TTTĐ - Mùa xuân và thi ca như có "duyên" với nhau. Trong tiết xuân còn đang rạo rực lòng người, báo Tuổi trẻ Thủ đô xin trân trọng giới thiệu bài viết của nhà lý luận phê bình văn học, tiến sĩ Đỗ Anh Vũ (VOV6, Ban Văn hóa Văn nghệ, Đài Tiếng nói Việt Nam) về tác phẩm "Xuân" của nhà thơ Ngọc Lê Ninh.

Một tiếng thơ xuân đầy yêu thương và mê đắm của Ngọc Lê Ninh

Mùa xuân tràn ngập trong tác phẩm của nhà thơ Ngọc Lê Ninh

Bài liên quan

Ngọc Lê Ninh và Hiền Anh tiếp tục kết hợp trong "Đỉnh tình liêu phiêu"

Thơ của Ngọc Lê Ninh liên tiếp được dịch đăng tại nước ngoài

Những vần thơ Jeton Kelmendi qua bản dịch của nhà thơ Ngọc Lê Ninh

Tiến sĩ mỏ - địa chất trên “vỉa quặng” ngôn từ

Xuân

Ơ kìa! Xuân đã về

Mân mê chùm khế ngọt

Líu lo ngàn chim hót

Nhảy nhót mừng xuân sang.

Nặng trĩu cành táo vàng

Mai, đào khoe sắc thắm

Mưa cười rơi lấm tấm

Nắng xuân tràn lên môi.

Xa tít tận trùng khơi

Xuân lần theo nòng pháo

Cùng các anh lính đảo

Giữ bình yên quê nhà.

Xuân bay theo lời ca

Đến nhà nhà gõ cửa

Bao người dậy nhóm lửa

Cùng gió xuân bập bùng.

Xuân vác cuốc ra đồng

Đậu trên lưng mẹ cấy

Mạ xuân cười run rẩy

Chấm xuống bùn xôn xao.

Kìa! Hương xuân dâng cao

Giăng thơm đường đất nước

Mắt xuân mọng đầy sao

Xuân reo cùng em bước.

(Ngọc Lê Ninh)

Mùa xuân từ bao đời vẫn là nguồn cảm hứng bất tận của thi ca. Trong nền văn học dân tộc từ xưa đến nay, chúng ta đã có không ít những tuyệt phẩm về thơ xuân, trải suốt từ văn học trung đại tới văn học hiện đại.

Những bài thơ xuân gieo vào lòng người đọc biết bao niềm vui, sự lạc quan hy vọng, khiến mỗi chúng ta thêm yêu hơn cuộc sống và con người. Bài thơ Xuân của thi sĩ Ngọc Lê Ninh theo tôi là một thi phẩm hay, đã góp thêm vào dòng chảy văn học dân tộc một tiếng thơ xuân đầy yêu thương và mê đắm.

Tiến sĩ Đỗ Anh Vũ
Tiến sĩ Đỗ Anh Vũ

Bài thơ được viết theo thể 5 chữ quen thuộc, chia làm 6 khổ, mỗi khổ 4 câu. Câu thơ mở đầu giống như một tiếng reo vui ngỡ ngàng khi đón chào một mùa xuân mới: "Ơ kìa! Xuân đã về".

Ba câu thơ tiếp theo liên tục xuất hiện những từ láy đứng ở vị trí đầu câu gồm: Mân mê, líu lo, nhảy nhót làm nhịp thơ dường như nhanh hơn, câu chữ nhún nhẩy như từng bước chân của thời gian đang hòa nhịp cùng niềm vui sống rạo rực của con người.

Mọi thứ đều ở trong xu thế vận động. Khế đã đến lúc cho quả ngọt, chim không chỉ hót líu lo mà còn nhảy nhót theo mỗi bước đi của mùa xuân.

Một thế giới của mùa xuân được thi sĩ cảm nhận đủ bằng hình dáng, âm thanh và màu sắc. Khổ thơ thứ hai là sự phát triển những cảm xúc tươi tắn về mùa xuân qua nhiều sắc màu của thiên nhiên xung quanh: Màu vàng của táo, sắc thắm của đào mai và hai yếu tố tưởng chừng như trái ngược, tương phản nhau lại cùng xuất hiện trong hai câu thơ liên tiếp: "Mưa cười rơi lấm tấm/Nắng xuân tràn lên môi".

Những hạt mưa dịu dàng của mùa xuân được diễn tả bằng thủ pháp nhân hóa cùng một từ láy mang tính tượng hình rất cao: lấm tấm. Đã có nhiều tác giả tả về mưa xuân: "Bữa ấy mưa xuân phơi phới bay" (Nguyễn Bính), "Mưa xuân rắc tận âm thầm" (Trần Nhật Minh) nhưng tả mưa xuân và nắng xuân cạnh nhau như cách Ngọc Lê Ninh làm khá hiếm và độc đáo.

Nhà thơ Ngọc Lê Ninh
Nhà thơ Ngọc Lê Ninh

Điểm nhìn của chủ thể bắt đầu có sự thay đổi, không gian xuân được mở rộng ra muôn trùng khơi. Tình cảm của thi sĩ không dừng lại ở chỗ cảm nhận thiên nhiên mà còn nghĩ tới bao con người, những chiến sĩ đang làm nhiệm vụ ngày đêm canh giữ tổ quốc.

Ý thơ vì thế còn thấm đượm cái tình với quê hương xứ sở: "Xa tít tận trùng khơi/Xuân lần theo nòng pháo/Cùng các anh lính đảo/Giữ bình yên quê nhà". Không gian đang từ xa lại trở về gần, đến trong từng mái nhà, cũng có nghĩa là đến với từng con người.

Dường như ai cũng cảm thấy một bầu không khí của mùa xuân tràn ngập trong từng tế bào, từng hơi thở, từng làn gió thổi, từng hạt mưa rơi. Ngọn lửa ở khổ thơ thứ tư cũng chính là ngọn lửa được nhóm lên trong tim mỗi người: "Bao người dậy nhóm lửa/Cùng gió xuân bập bùng".

Một điểm khá thú vị của bài thơ là cho đến khổ thơ thứ 5, việc phân bố vần, hiệp vần trong từng khổ thơ đều đi theo một mô hình ABBC. Nghĩa là hai chữ cuối của các câu thơ thứ 2 và 3 đều bắt vần với nhau, nhiều nhà ngữ học còn gọi tên cho lối gieo vần này là vần ôm nhau (để phân biệt với vần cách quãng).

Ta có các cặp hiệp vần từ khổ 1 đến khổ 5 như sau: ngọt - hót, thắm - tấm, pháo - đảo, cửa - lửa và cấy - rẩy. Năm cặp vần ôm nhau tạo ra hiệu ứng thú vị về sự quyến luyến, xoắn bện, ấm áp như mọi thứ đều có đôi, đều yêu thương trìu mến và rạo rực một tình xuân.

Một tiếng thơ xuân đầy yêu thương và mê đắm của Ngọc Lê Ninh

Mùa xuân tiếp tục có sự vận động qua các cụm động từ: Vác cuốc ra đồng, đậu trên lưng mẹ. Không gian tiếp tục có sự thay đổi theo hướng từ nhà ra cánh đồng, mang đậm nét văn hóa nông nghiệp lúa nước của người Việt.

Tôi tin rằng nhiều người sẽ rất xúc động với hai câu cuối của khổ thứ tư này: "Mạ xuân cười run rẩy/Chấm xuống bùn xôn xao". Mấy câu thơ hiện lên trước mắt chúng ta hình ảnh người mẹ nông thôn tảo tần, lam lũ, bàn chân trần vẫn ngày đêm trên cánh đồng nuôi bao đứa con khôn lớn thành người.

Cái "run rẩy" của mạ xuân ấy đâu chỉ là tiếng cười. Nó còn là giọt nước mắt rơi thầm lặng, là giọt nước mắt của mẹ vui với những bước đường thành công an bình của đứa con, là giọt nước mắt người con lặn vào trong từng câu chữ.

Âm thanh "xôn xao" của từng cây mạ mẹ đang gieo trên cánh đồng như muốn sẻ chia với tất cả những rung động và cảm xúc đang trào dâng trong lòng người. Mạ và bùn như một cặp song hành hô ứng qua cách miêu tả nhân hóa của tác giả.

Chữ "chấm" trong câu thơ "chấm xuống bùn xôn xao" đích thực là một nhãn tự không chỉ của câu thơ mà của toàn bài thơ, khiến thi phẩm bừng sáng và như có cả một cái rùng mình đầy hồn vía.

Từ một điểm có thể được coi là thấp nhất trong những định vị không gian xuất hiện từ đầu bài thơ đến giờ, không gian nghệ thuật bỗng bất ngờ vút lên cao, trong trẻo và tươi sáng: "Kìa! Hương xuân dâng cao/Giăng thơm đường đất nước/Mắt xuân mọng đầy sao/Xuân reo cùng em bước".

Nhịp bước của mùa xuân hòa chung cùng nhịp bước của con người qua đại từ nhân xưng “em”. Em có thể là một thiếu nữ trong tuổi xuân phơi phới, lại cũng có thể là những học trò cắp sách tới trường. Bài thơ vì thế đã thổi về cho tôi một không khí trong lành, sáng tươi như cảm giác của một thời hoa niên còn đi học.

Có thể tổng kết các cấu trúc X + xuân và xuân + X xuất hiện dày đặc từ đầu đến cuối bài thơ, mang lại một cảm giác tràn ngập về mùa xuân. Những cấu trúc X + xuân gắn với các định danh/ danh từ về mùa xuân, bao gồm: Nắng xuân, gió xuân, mạ xuân, hương xuân, mắt xuân.

Còn những cấu trúc xuân + X lại nói với chúng ta những vận động, thay đổi của mùa xuân trong từng nhịp bước thời gian: xuân đã về, xuân sang, xuân lần theo, xuân vác cuốc, xuân reo.

Mùa xuân, có thể nói được cảm nhận bằng đầy đủ các giác quan. Quan trọng nhất, đó là một năng lượng sống, năng lượng yêu thương được lan tỏa, chia sẻ từ trái tim thi sĩ đến với tất thảy mọi người. Bài thơ khiến mỗi chúng ta thêm yêu đời hơn, tấm lòng rộng mở hơn và lắng sâu một tình yêu quê hương xứ sở.

Đọc thêm

Ra mắt 5 tác phẩm dự Giải thưởng văn học Kim Đồng Văn học

Ra mắt 5 tác phẩm dự Giải thưởng văn học Kim Đồng

TTTĐ - Sau một thời gian phát động, Ban Tổ chức Giải thưởng Văn học Kim Đồng lần thứ Nhất đã nhận được hơn 200 bản thảo của các tác giả từ khắp mọi miền Tổ quốc. 5 tác phẩm đầu tiên dự Giải thưởng đã được Nhà xuất bản Kim Đồng giới thiệu với bạn đọc. Đây là "đứa con tinh thần" nhiều tâm huyết của những nhà văn rất quen thuộc trên văn đàn hiện nay.
Chuyện tình từ một tên gọi Văn học

Chuyện tình từ một tên gọi

TTTĐ - Trong bài thơ "Chuyện tình từ một tên gọi" của thi sĩ Nguyễn Hồng Vinh, tác giả đã tài tình khắc họa một câu chuyện tình yêu đẹp đẽ, sâu lắng và ý nghĩa, bắt đầu từ tên gọi của nhân vật chính - Trúc.
Những tác phẩm bồi đắp tình yêu biển đảo quê hương Văn học

Những tác phẩm bồi đắp tình yêu biển đảo quê hương

TTTĐ - Trong tháng 3 này, hướng về biển đảo Việt Nam, Nhà xuất bản Kim Đồng tái bản những ấn phẩm đặc sắc nhất trong Tủ sách Biển đảo Việt Nam dành cho các em nhỏ. Mỗi cuốn sách là một hành trình độc đáo giúp bạn đọc tìm hiểu về vùng lãnh hải thân yêu của tổ quốc.
"Sống" - những khoảnh khắc giao cảm của mẹ và con gái Văn học

"Sống" - những khoảnh khắc giao cảm của mẹ và con gái

TTTĐ - Ngày 12/3, Nhà xuất bản Kim Đồng giới thiệu tới độc giả cuốn tiểu thuyết bằng tranh đặc sắc mang tên "Sống" do hai nữ tác giả Hải Anh - một người trẻ Pháp gốc Việt và Pauline Guitton - một họa sĩ Pháp sáng tác.
Những nét đẹp vĩnh cửu trong bức tranh cuộc sống Văn học

Những nét đẹp vĩnh cửu trong bức tranh cuộc sống

TTTĐ - Trong từng câu thơ, Nguyễn Hồng Vinh đề cập đến "tình yêu", "chung thủy" như là những câu hỏi lớn của cuộc đời, tình yêu và sự kiên định trong tình yêu như những nét đẹp vĩnh cửu trong bức tranh cuộc sống.
Đà Nẵng khai xuân đọc sách, học vạn điều hay Văn học

Đà Nẵng khai xuân đọc sách, học vạn điều hay

TTTĐ - Với chủ đề "Khai Xuân đọc sách - Học vạn điều hay", Ngày hội Văn hóa đọc Đà Nẵng 2024 thu hút hơn 1.000 đầu sách mới thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau.
Làm thế nào để chữa lành đứa trẻ tổn thương bên trong? Văn học

Làm thế nào để chữa lành đứa trẻ tổn thương bên trong?

TTTĐ - “Chữa lành đứa trẻ tổn thương bên trong” của Robert Jackman, là một cuốn sách chứa đựng những câu chuyện thực tế sinh động về những tổn thương đeo đuổi con người suốt cuộc đời và đưa ra thông điệp cùng quy trình tự chữa lành mà ai cũng có thể áp dụng.
Chờ em cất lời... Văn học

Chờ em cất lời...

TTTĐ - Nhiều lần đặt chân đến Lai Châu, trong đó có các huyện Mường Tè, Sìn Hồ, Than Uyên… PGS.TS, nhà thơ, nhà báo Nguyễn Hồng Vinh đã có những cảm tình đặc biệt với con người và mảnh đất nơi đây. Những ấn tượng tốt đẹp đó đi theo ông suốt cuộc đời làm báo để đến dịp đầu xuân Giáp Thìn 2024 này đã giúp ông “bật” ra những câu thơ trau chuốt, mượt mà, giàu ý nghĩa.
Tản mạn tháng Ba Văn học

Tản mạn tháng Ba

TTTĐ - Tháng Ba - mùa lễ hội, mùa của yêu thương và hy vọng. Những cuộc gặp gỡ giữa những con người, đã từ lạ thành quen. Những cuộc tâm tình nối dài tơ sen vương vấn, thắp lửa tin yêu... “Đến bây giờ mới thấy đây / Mà lòng đã chắc những ngày một hai” - như câu thơ Nguyễn Du nói thay tâm trạng bao người, nhất là các bạn trẻ đang bước vào ngưỡng cửa yêu đương.
Sâu lắng "Bản hòa âm đất nước" trong Đêm thơ Nguyên tiêu Văn học

Sâu lắng "Bản hòa âm đất nước" trong Đêm thơ Nguyên tiêu

TTTĐ - Tối 24/2 (ngày Rằm tháng Giêng năm Giáp Thìn 2024), Đêm thơ Nguyên tiêu đã diễn ra trang trọng, sâu lắng tại Hoàng thành Thăng Long (Hà Nội). Đây là sự kiện quan trọng trong chuỗi hoạt động Ngày thơ Việt Nam lần thứ 22, do Hội Nhà văn Việt Nam chủ trì, phối hợp với Trung tâm Bảo tồn di sản Thăng Long - Hà Nội tổ chức.
Xem thêm